In Stein Gemeißelt

Set in Stone
Высечаны ў камені
Izcirsts akmenī

Яма

Jama • Jama • Jama

Die „Jama“ gehört zu den wenigen Denkmälern aus der frühen Nachkriegszeit, die explizit an die jüdischen Opfer erinnern sollten und bis heute erhalten geblieben sind.

Der Obelisk aus schwarzem Marmor wurde vom Steinmetz Morduch Sprischen gestaltet. Die Eigenart des Gedenksteins besteht in der Inschrift auf Jiddisch (neben Russisch) „Zum ewigen guten Gedenken an fünftausend Juden, die von den grausamen Menschenfeinden, den deutschen faschistischen Schuften, ermordet wurden“. Der Text stammt vom jüdischen Dichter Chaim Maltinsky.

Das Denkmal, das im Herbst 1947 auf Initiative der jüdischen Überlebenden aus Minsk und Angehörigen der Opfer auf dem Gelände des ehemaligen Ghettos errichtet wurde, ist nicht nur ein Ort der Erinnerung an den Märzpogrom, sondern gilt insgesamt als der zentrale Holocaust-Gedenkort in Minsk. Seit sowjetischer Zeit finden hier Trauerveranstaltungen statt (in der Regel am 2. März, am 9. Mai, dem so genannten Tag des Sieges, und am 21. Oktober zum Gedenken an den letzten Pogrom im Minsker Ghetto).

Im Jahr 2000 wurde am Hang der Böschung in der Melnikajte-Straße, wo der schwarze Obelisk steht, die Skulpturengruppe „Die in den Tod Gehenden“ errichtet. Die Skulptur zeigt keine einzelnen Personen, sondern 27 ineinander verschlungene Schattenfiguren, die in die Grube hinabsteigen und so ihren letzten Weg antreten. Die Gesichtszüge sind entsprechend jüdischen Traditionen verwischt. Die Skulpturengruppe ist ein Versuch, die Angst und die Verzweiflung der dem Tod Geweihten zu vermitteln und damit Mitgefühl mit den Opfern des Minsker Ghettos zu ermöglichen. Die Komposition wurde vom Architekten Leonid Lewin in Zusammenarbeit mit den Bildhauer*innen Elsa Pollak und Aljaksandr Finski geschaffen. Rechts vor der Treppe, die in die „Jama“ führt, wurde die Allee der Gerechten unter den Völkern der Welt angelegt. Hier werden auch weiterhin Bäume zu Ehren belarussischer Bürger:innen gepflanzt, die in den Kriegsjahren Jüdinnen und Juden gerettet haben. Links vor der Treppe steht eine stilisierte Menora mit den Namen der Menschen, die zur Entstehung dieser Gedenkstätte beigetragen haben.

The „Jama“ is among the few monuments from the early post-war period explicitly dedicated to remembering Jewish victims that have survived to this day.

The obelisk, made of black marble, was designed by the stonemason Morduch Sprischen. The distinctive feature of the memorial stone is the inscription in Yiddish and Russian: „In eternal good memory of five thousand Jews, who were murdered by the cruel enemies of humanity, the German fascist scoundrels.“ The text was written by the Jewish poet Chaim Maltinsky.

Erected in the fall of 1947 on the initiative of Jewish survivors from Minsk and relatives of the victims on the grounds of the former ghetto, the monument is not only a site of remembrance for the March pogrom but is also considered the central Holocaust memorial in Minsk overall. Since Soviet times, mourning events have taken place here (usually on March 2; May 9, the so-called Victory Day; and October 21, in remembrance of the last pogrom in the Minsk Ghetto).

In 2000, on the slope of the embankment in Melnikajte Street where the black obelisk stands, the sculpture group „Those Departing for Death“ was erected. The sculpture doesn’t depict individual persons but rather 27 intertwined shadow figures descending into the pit, embarking on their final journey. The facial features are blurred in accordance with Jewish traditions. The sculpture group is an attempt to convey the fear and despair of those destined for death, fostering compassion for the victims of the Minsk Ghetto. The composition was created by the architect Leonid Lewin in collaboration with the sculptors Elsa Pollak and Aljaksandr Finski. To the right of the staircase leading to the „Jama,“ the Alley of the Righteous Among the Nations of the World was established. Trees are still planted here to honor Belarusian citizens who saved Jewish men and women during the war. To the left of the staircase stands a stylized menorah with the names of those who contributed to the creation of this memorial.

«Яма» — адзін з нешматлікіх помнікаў ранняга паваеннага часу, прысвечаных менавіта яўрэйскім ахвярам, якія захаваліся да нашых дзён.

Аўтар абеліска з чорнага мармуру — каменячос Мордух Спрышэн. Адметнасць помніка ў тым, што надпіс на ім «Светлая памяць на вечныя часы пяці тысячам яўрэяў, што загінулі ад рук лютых ворагаў чалавецтва — фашысцка-нямецкіх злачынцаў» быў зроблены не толькі па-руску, але і на ідышы. Тэкст напісаў яўрэйскі паэт Хаім Мальцінскі.

Абеліск, ўсталяваны ўвосень 1947 года на тэрыторыі былога гета на ініцыятыву выжылых мінскіх яўрэяў і сваякоў забітых, не толькі нагадвае пра сакавіцкі пагром, але і ўспрымаецца ўвогуле як асноўнае месца памяці аб Халакосце ў Мінску. З савецкіх часоў тут прахадзілі і праходзяць жалобныя мерапрыемствы (як правіла, 2 сакавіка, 9 траўня і 21 кастрычніка — у памяць пра апошні пагром у Мінскім гета). 

У 2000 годзе на схіле, што вядзе ад вуліцы Мельнікайтэ ўніз да чорнага абеліска, усталявалі скульптурную кампазіцыю «Тыя, што ідуць на смерць».  Скульптурная група складаецца не з асобных постацей, а з пераплеценых між сабою 27 фігур-ценяў, што спускаюцца ў яму — ідуць у сваю апошнюю дарогу. Рысы твараў людзей размытыя, як таго патрабуе іўдзейская традыцыя. Кампазіцыя — гэта спроба перадаць страх і роспач людзей, асуджаных на смерць, каб выклікаць спачуванне да ахвяр Мінскага гета. Яе аўтарамі сталі архітэктар Леанід Левін і скульптары Эльза Полак і Аляксандр Фінскі. Справа ад лесвіцы, што вядзе ў «Яму», была закладзена Алея Праведнікаў народаў свету, дзе саджаюць дрэвы ў гонар жыхароў Беларусі, якія ратавалі яўрэяў у гады вайны. Злева ад месца спуску стаіць стылізаваная менора з нанесенымі на яе імёнамі тых, хто спрычыніўся да стварэння гэтага месца памяці.

3D Model

360° Panorama

Der Name „Jama“ (dt. „Grube“) leitet sich von der Grube an der Kreuzung der Ratamskaja-Straße (heute Melnikajte-Straße) und der Saslauskaja-Straße ab, in der Sand für wirtschaftliche Zwecke abgebaut wurde. Während des ersten Pogroms im Minsker Ghetto am 2. und 3. März 1942 wurden Hunderte von Frauen, Kindern und Männern ermordet und in dieser Grube verscharrt, weitere Tausende zur Ermordung in den Nachbarort Kojdanawa (heute Dsjarschynsk) abtransportiert.

The name „Jama“ (German: „pit“) is derived from the pit at the intersection of Ratamskaya Street (now Melnikajte Street) and Saslauskaya Street, where sand was excavated for economic purposes. During the first pogrom in the Minsk Ghetto on March 2 and 3, 1942, hundreds of women, children, and men were murdered and buried in this pit. Thousands more were transported to the nearby town of Koidanova (now Dziarzhynsk) for execution.

Назва «Яма» нагадвае пра яму на скрыжаванні вуліц Ратамскай (цяпер Мельнікайтэ) і Заслаўскай, з якой бралі пясок на гаспадарчыя патрэбы. У часе першага пагрому ў Мінскім гета 2–3 сакавіка 1942 года сотні яўрэйскіх жанчын, дзяцей і мужчын былі забіты, а іх целы паскідваны ў гэтую яму, яшчэ тысячы — вывезены на забойства ў мястэчка Койданава (цяпер Дзяржынск).

Mediengalerie

Visit our digital city tour: